Ózlerińizge belgili, sońǵı jılları elimizde Prezidentimizdiń basshılıǵında «Medicinadaǵı reformalar insan qádiri ushın!» degen ideya astında keń kólemli reformalar, xalıqtıń salamatlıǵın bekkemlew, medicina mákemelerin qáwipsiz hám sapalı dári-darmaqlar, medicinalıq buyımlar menen támiyinlew, tarawǵa sanlastırıwdı engiziw boyınsha bir qatar ilajlar ámelge asırılmaqta.
Ótken qısqa dáwir ishinde tarawǵa baylanıslı bir qatar párman hám qararlardıń qabıl etilgeni, zamanagóy medicinalıq mákemelerdiń qurılǵanı hám tarawdıń materiallıq-texnikalıq bazasınıń bekkemlenip barılıwı, medicina mákemelerin tájiriybeli kadrlar menen támiyinlewge ayrıqsha itibar qaratılǵanı turmısımızda áhmiyetli orın tutpaqta.
Ásirese, ótken jıldıń avgust ayında Prezidentimiz Qaraqalpaqstanǵa saparı dawamında respublikalıq qıstawlı medicinalıq járdem orayınıń jańa imaratında bolıp, taraw wákilleri menen ushırasıp, pikirleskeni, usı emlew mákemesinde ilimiy-ámeliy medicina orayın shólkemlestiriw boyınsha usınıs bildirgeni, sonday-aq, Qaraqalpaqstanda sociallıq taraw, infrastruktura ushın 1 trillion sumnan aslam qarjı ajıratıw hám sonıń ishinde, 7 medicina mákemesin jańadan qurıw boyınsha anıq wazıypalar belgilep bergeni tarawǵa, pútkil xalqımızǵa degen joqarı itibardıń kórinisi bolıp esaplanadı.
Sonı da maqtanısh penen aytıwımız kerek, burın Tashkent qalasına hám sırt ellerge barıp islenip júrgen quramalı operaciyalar búgingi kúnde Nókis qalasında ámelge asırılmaqta. Yaǵnıy, respublikalıq qánigelestirilgen oraylardıń aymaqlıq filiallarında 150 túrdegi jańa texnologiyalar engizilip, 2024-jılı 294 endoprotezlew xirurgiyalıq operaciyası, 137 Endourologik xirurgiyalıq operaciyası, Nókis qala-rayonlarda 1687 hám respublikalıq medicina mákemelerinde 1873 laparoskopik xirurgiya, 292 koronarografiya hám 234 júrekte arteriya koronar shuntlaw, 3 júrek ashıq operaciyası, 4 buyrek tranplantaciyası operaciyası ótkerilip, jılına 4500 nawqaslardıń Tashkentke hám sırt ellerge barmastan jasaw ornında joqarı texnologiyalıq járdem alıw imkaniyatı jaratıldı.
Sonday-aq, Tórtkúl, Qońırat hám Shımbay rayonlarında birgeliktegi zıyanlanıwlar hám ótkir qan tamır kesellikleri orayları shólkemlestirildi. Búgingi kúnde jılına 10000 nawqasqa Nókis qalasına kelemen degenshe óz waqtında qıstawlı hám joqarı dárejeli medicinalıq járdem kórsetiliwi támiyinlenbekte.
Solay eken, Prezidentimizdiń: «Tashkentte bar barlıq zamanagóy medicinalıq xızmetler Nókiste de jolǵa qoyıladı» degen sózleri búgin ámelde óz tastıyıǵın tappaqta.
Álbette, xalıqqa kórsetilip atırǵan sapalı medicinalıq xızmetlerdi zamanagóy medicina mákemelerisiz kóz aldımızǵa keltirip bolmaydı. Sonlıqtan, elimizde hár jılı medicina tarawınıń materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlew, taraw xızmetkerlerine qolaylı sharayatlar jaratıw máselelerine joqarı itibar qaratılıp kelinbekte.
Tek ǵana ótken jıldıń ózinde Nókis qalasında 8-sanlı shańaraqlıq poliklinikanıń jańa imaratınıń paydalanıwǵa tapsırılǵanı, joqarıda aytıp ótken Respublikalıq qıstawlı medicinalıq járdem orayı xızmetkerleri jańa imaratta jumıs baslaǵanı, Taqıyatas rayonlıq medicina birlespesine qaraslı tuwıw kompleksi imaratı jańadan qurıp-pitkerilgeni, Respublikalıq tez járdem orayınıń aymaqlıq filialı, Beruniy rayonında Perinatal orayı, Ámiwdárya rayonındaǵı tuwıw kompleksiniń jańa imaratları paydalanıwǵa tapsırılǵanı taraw hám xalqımız turmısında júz bergen áhmiyetli waqıyalardan bolıp tabıladı.
Bunnan tısqarı, Investiciya baǵdarlaması sheńberinde Nókis qalası, Shomanay, Ellikqala, Tórtkúl, Ámiwdárya hám Beruniy rayonlarındaǵı 6 densawlıqtı saqlaw obektinde 46 milliard sumlıq qurılıs-ońlaw jumısları alıp barıldı.
Sonday-aq, jergilikli byudjet qarjıları esabınan 4 medicina obektinde 14 milliard sumlıq qurılıs-ońlaw jumısları ámelge asırıldı.
Joqarıdaǵılar menen bir qatarda, Nókis qalasında Birlesken Arab Ámirliginiń «Sheyx Xalifa» fondı tárepinen bahası 28 million dollarlıq «Ana hám bala» klinikasınıń qurılıs jumısları juwmaqlanıw aldında tur.
Jáne bir ayta ketetuǵın nárse, medicina mákemelerin 1 mıń 532 kompyuter texnikası menen támiyinlew ushın Joqarǵı Keńes Prezidiumınıń arnawlı qararı tiykarında 11 milliard sum qarjı ajıratıldı. Óz gezeginde bunday iygilikli isler taraw jumısların jáne de jetilistiriwde hám xalıqqa kórsetilip atırǵan medicinalıq xızmetlerdiń sapasın arttırıwda áhmiyetli orın tutpaqta.
Sonday-aq, xalqımızdıń salamatlıǵın qorǵaw salasında jeke menshik klinikalardıń úlesi keńeymekte. Házirgi waqıtta respublikamızda 350 jeke menshik medicinalıq mákeme xızmet kórsetpekte, olarda 310 ambulator hám 40 stacionar sharayatta 52 túrdegi qánigelikler boyınsha xalıqqa qánigelestirilgen medicinalıq xızmet kórsetip kelmekte.
2024-jıl dawamında 34 jańadan jeke menshik klinika jumıs basladı. Búgingi kúnde respublikamızda 8 jeke menshik medicinalıq mákemeler xirurgiyalıq xızmeti iske túsirilgen hám 2 jeke menshik klinika xalıqqa qamsızlandırıw boyınsha xızmet kórsetpekte.
Sonday-aq, densawlıqtı saqlaw tarawında sırt ellerdiń klinikaları menen birge islesiwler jolǵa qoyılıp, ótken jıl dawamında 9 xalıqaralıq memorandumǵa qol qoyıldı, atap aytqanda: Yaponiya, Egipet, Bashqurtstan, Rossiya Federaciyası, Bellarusiya, Túrkiya menen sheriklik baylanıslar ornatıldı.
Atap aytsaq, Amerikanıń xalıqaralıq «TIFO» fondınıń járdemi menen «Aral apatshılıǵınıń aymaqtaǵı xalıqtıń salamatlıǵına tásirin úyreniw» joybarı, Yunisef xalıqaralıq fondınıń járdemi menen respublikanıń 4 rayonında (Kegeyli, Qońırat, Shımbay, Nókis) baslanǵısh medicinalıq-sanitariyalıq járdem hám suw menen támiyinlew, sanitariyalıq hám gigienalıq ámeliyattıń aymaqqa say mexanizmin jaratıw joybarı, Amerikanıń «PROJECT CURE» fondı tárepinen 4 konteyner gumanitarlıq járdem Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministirligine jetkerildi.
«Shegarasız shıpakerler» Niderlandiya fondınıń járdemi menen S.Sultanov atındaǵı respublika ftiziatriya hám pulmonologiya orayında «zamanagóy sekvenirovanie usılın» (dárilerge shıdamlılıǵın anıqlaw ushın) yaǵnıy dárilerge qarsılıǵın anıqlawdıń molekulyar usılı 2024-jıl 1-oktyabrden baslap ámeliyatqa engizildi.
Germaniyanıń «GIZ» xalıqaralıq fondınıń járdemi menen Mámleketlik medicinalıq qamsızlandırıw fondınıń Qaraqalpaqstan Respublikalıq filialı menen birgelikte «Ózbekstanda densawlıqtı saqlaw tarawında qamsızlandırıw strategiyasın amelge asırıwǵa kómeklesiw» joybarları amelge asırıldı.
Házirgi kúnde, xalıqaralıq joybarlardıń biri AQShtıń Garvard Universiteti Genetika bólimi tárepinen aymaǵımızda genetikalıq keselliklerdi anıqlaw hám olardıń aldın alıw joybarı, Qıtay Xalıq Respublikasınıń “CSADI” kampaniyası menen birgelikte Respublika balalar kóp tarmaqlı medicina orayı klasterin qurıw joybarı, Yaponiyanıń «Digital knowledge» kampaniyası menen birgelikte sanlastırıw baǵdarında «Ana hám bala» baǵdarlamasın islep shıǵıw hám ámeliyatqa engiziw joybarları ústinde jumıs alıp barılmaqta.
Sonday-aq, usı jılǵa Respublikalıq qánigelestirilgen onkologiya hám radiologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı Qaraqalpaqstan Respublikası aymaqlıq filialınıń imaratı janında mámleketlik-jeke menshik sheriklik tiykarında immunogistoximiya laboratoriyasınıń jumısın jolǵa qoyıw, Qaraqalpaqstan Respublikası aymaǵında perinatal xızmetlerdi ele de jetilistiriw maqsetinde 9 túrdegi jámi 134 dana zamanagóy medicinalıq ásbap-úskeneler menen támiyinlew, “HOPE” Kuveyt fondınıń qarjıları esabınan qalalıq hám rayonlıq medicina birlespeleri tárepinen aymaqta jasawshı jeńillikke iye, xirurgiyalıq operaciyaǵa mútáj puqaralar dizimin qáliplestirip, operaciyalar islewdi shólkemlestiriw, Medicina birlespelerinde laparoskopiyalıq xirurgiyalıq operaciyalardı jolǵa qoyıw, Densawlıqtı saqlaw tarawında korrupciyanıń aldın alıw maqsetinde naq kórinistegi tólemlerdi qısqartıp, barlıq mákemelerdiń tólemli xızmet tólemlerin inventarizaciyadan ótkeriw, QR kodlı onlayn tólemge ótkeriw hám tólemli xızmet tólemleri kalkulyaciyasın qayta kórip shıǵıw rejelestirilgen. Sonday-aq, medicina mákemeleriniń materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlew maqsetinde 18 medicina mákemesin 178 túrdegi 1427 dana ásbap-úskeneler menen támiyinlew, baslanǵısh medicinalıq-sanitariya xızmetin xalıqqa jáne de jaqınlastırıw maqsetinde Nókis qalasındaǵı 11-12-sanlı, sonday-aq, Ámiwdárya rayonındaǵı 2-sanlı shańaraqlıq poliklinikalardıń jumısın jolǵa qoyıwdı, Ámiwdárya rayonındaǵı «Ortaqala» APJ hám Shomanay rayonındaǵı «Maylı ózek» APJ aymaqlarında awıllıq shıpakerlik punktlerin iske túsiriw rejelestirilgen.
Juwmaqlastırıp aytqanda, xalıqtıń salamatlıǵın bekkemlew, medicina mákemelerin qáwipsiz hám sapalı dári-dármaqlar, medicinalıq buyımlar menen támiyinlew, tarawǵa sanlastırıwdı engiziw baǵdarındaǵı ilajlardı ele de jedellestiriw hám bul baǵdarda júzege kelip atırǵan mashqalalardı sheshiw, kemshiliklerdi saplastırıw – baslı wazıypalarımızdan bolıp qala beredi.
Eń áhmiyetlisi, xalıqtıń turmıs táriziniń jaqsılanıwı búginginiń keshegiden, erteńgi kúnimizdiń búgingiden jaqsıraq bolıwı ushın tiykar jaratadı. Jámiyetimiz ushın zárúr bolǵan usınday áhmiyetli bir tarawdı jetilistiriw, zaman talabına say alǵa ilgerilew biz medicina xızmetkerleriniń juwapkershiliginde eken, medicina xızmetkerleri ózleriniń bar bilimin hám tájiriybesin jumsap, xalıqtıń medicina xızmetkerlerine bildirilgen isenim hám itibarın aqlaytuǵınlıǵına isenemiz.
Usı jerde xalıqtan medicina xızmetkerleriniń miynetlerin qádirlep, olardıń bergen usınıslarına ámel etip, ózleriniń densawlıqlarına biypárwa bolmawın sorap qalamız.
Búgingi kúnde xalıq arasında ásirese, júrek qan-tamır, endokrinnerv sisteması, travmatologiyalıq hám nevrologiyalıq keselliklerdiń sanı artıp barmaqta. Bul keselliklerdiń tiykarǵı sebepleri – kem háreket, durıs awqatlanbaw, kún tártibine ámel etpew hám óz salamatlıǵına waqtında itibar bermew bolıp esaplanadı.
Xalqımızǵa salamat turmıs tárizine ámel etip, durıs awqatlanıp, dene háreketin kúndelikli wazıypasına aylandırsa, álbette, xalqımızdıń salamatlıq dárejesi jáne de artıwına isenemen.
Mámleketimiz basshısı aytqanınday, tınıshlıq hám densawlıqtı qásterlep-saqlaw arqalı qalǵan bárshe nársege álbette erisemiz!
Biz xalqımızdıń medicinadan, taraw xızmetkerleriniń miynetinen razı etiw jolında ayanbay xızmet etemiz!
M.Qurbanov,
Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministri.
