Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019-jıl 09-yanvardaǵı PF-5618-sanlı Pármanı menen tastıyıqlanǵan jámiyette huqıqıy mádeniyattı kóteriw konsepsiyası 4-bántiniń besinshi kishi bántine tiykarlanıp, Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi sistemasında 2025-jıldıń avgust ayı “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw aylıǵı” dep daǵaza etildi.
Korrupciya – keń qamtılǵan túsinik bolıp, ol jámiettiiń ayırım qatlamları, taypaları, toparları kúndelikli iskerligine aylanıp, óz-ara bir-birine baylanısıp ketkenliginen kóz jumıp bolmaydı. “Názik”, “quramalıraq” bul máselede mámlekettiń huqıq-tártip mekemeleri anaǵurlım itibarlı, ziyrek bolıwı, sonıń menen birge, mámleketlik emes shólkemleri, túrli komissiyalar, jurnalistler, ǵárezsiz sud sisteması aktiv islewi haqqında izertlewshilerdiń birqansha waqıttan berli jazıp kelmekte. Siyasatshılar, sociologlar, psixologlar, tariyxshılar, mámleket hámde jámiyetlik shólkemleri, siyasiy partiyalar, eń áhmiyetlisi, ámeliyatshılar máseleni analiz etiw hám sheshimin tabıw ústinde izleniw jumısların alıp barmaqta.
Korrupciya, birinshiden, jámiyette ádalatsızlıq, teńsizlik hám xalıqtıń narazılıǵına alıp keledi, bul bolsa barlıq tarawdaǵı reformalardıń nátiyjesine unamsız tásir etpey qalmaydı; ekinshiden, puqaralarımızda huqıqıy ań hámde huqıqıy mádeniyat jetkilikli dárejede emesligi, óz haq-huqıqın qorǵay almawı jámiyette ádillik kriteriyasınıń buzılıwına alıp keledi. Jámiyette ústin turatuǵın taraw – tálim sistemasında oqıytuǵın óspirimler, jaslar sanasında tolerantlıqtı oyatıw mashqalası aldımızda turıptı. “Jámiyette paraxorlıq illetin jeńip bolmaydı”, degen pikir jaslar sanasında qáliplesip qalǵanı eń úlken kemshiligimiz. Buǵan baylanıslı alǵa qaray jıljımasaq, milletimiz abıroyına korrupciya illeti saya salıp turaberedi. Biz shańaraqta, baqshada, mektepte ul-qızlarımız sanasına, ruwxıyatına dámegóylik, paraxorlıq jaman illet bolıp qalmastan, ol jámiyetimizdiń tómenlewi, ekonomikamız arqaǵa ketiwine sebebi ekenligi haqqında kóbirek tárbiyalıq hám úgit-násiyatlaw jumısların alıp barmasaq, maqsetimizge erise alıwımız qıyın.
Sońǵı jıllarda Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tárepinen mámleket xalıqqa xızmet etiwi kerek, degen úlken ideya puqaralıq jámiyeti institutlarına sistema hám dástúrlerdi islep shıǵıw múmkinshiligin berdi. 2017 jıldan baslap, mámleketimizde “parlament qadaǵalawı”, “jámiyetshilik qadaǵalawı”, degen atamalar dástúrge kirgizildi, buǵan baylanıslı dáslepki nızamlar qabıllandı. Sonday eken, biz usı tarawda isleytuǵın sistemanıń jaratılıwın, milliy mentalitetti esapqa alǵan halda, Qubla-Arqa Aziya mámleketleri aldıńǵı tájiriybesin qollanıwımız kerek. Tilekke qarsı densawlıqtı saqlaw tarawında korrupciya jaǵdayları ushırasıp kelmekte. Tarawımızda korruptsiyaǵa qarsı gúresiw boyınsha túrli is-ilajlar ámelge asırılıp atır. Bul is-ilajlar mámlekettiń huqıqıy bazasın bekkemlew hám juwapkerlikti kúsheytiwge qaratılǵan. Yaǵnıy: Mámleketimizde Densawlıqtı saqlaw tarawın jáne de jetilistiriw, medicinalıq xızmet sapası hám nátiyjeligin asırıw, xalıq salamatlıǵın bekkemlew boyınsha keń kólemli reformalar ámelge asırılıp atır.
Atap aytqanda, Prezidentimizdiń Pármanı menen 2019-2025 jıllarda Ózbekstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw tarawın rawajlandırıw kontseptsiyası boyınsha basqıshpa-basqısh is-ilajlar ámelge asırılıp atır. Tarawdı reformalaw boyınsha birqansha huqıqıy hújjetler qabıl etilip, basqarıw sisteması túpten jetilistirildi. Tarawda licenziyalar beriwde hámde xızmet kórsetiwde insan faktorın kemeytiw maqsetinde, birneshe baǵdardaǵı xızmetler Mámleketlik xızmetler agentligi arqalı ámelge asırılıwı jolǵa qoyıldı. Den sawlıqtı saqlaw tarawındaǵı barlıq emlew-profilaktika mekemelerinde tiykarǵı jumıs ornına medicina xızmetkerlerin tek tolıq stavkaǵa jumısqa qabıllaw tártibi belgilendi. Ministrlik sistemasındaǵı medicina mekemelerinde nawqaslar arasında anonim soraw ótkeriw tártibi jolǵa qoyılǵan bolıp, soraw processinde anıqlanǵan jaǵdaylar haqqında tiyisli ilajlar kórip barılmaqta.
Barlıq emlew-profilaktika mekemelerinde “Isenim telefonları” engizildi. Sońǵı jıllarda huqıq-tártip shólkemleri menen sheriklikte ámelge asırılǵan is-ilajlar nátiyjesinde korrupciya menen jınayatlar dinamikası azayıwına erisildi. Korrucsiya hám milliy rawajlanıw máselesi – mámleketimiz táǵdiri, mámleket keleshegi ushın eń áhmiyetli bolıp esaplanadı. Korrupciya – rawajlanıwdı jep joq qılıwshısı qáwipli jınayat. Bul illetke qarsı gúresiw tiyisli organlardıń emes, bárshemizdiń mashqalamız bolıwı zárúr. Sondaǵana biz bul qáwipti saplastırǵan bolamız.
Ilyas Nurımbetov
Respublikalıq tez medicinalıq járdem orayı Qaraqalpaqstan filialı direktorı
