Qantlı diabet-bul organizmdegi asqazan astı beziniń islep shıǵaratuǵın  biologiyalıq aktiv shıǵındısı insulin gormonınıń jetispewshiligi sebepli kelip shıǵatuǵın kesellik.

  Insulinniń jetispewshiligi nátiyjesinde qan quramında glyukozanıń kóbeyip ketiwine alıp keledi. Bul kesellik dunyada keń tarqalǵan bolıp, shalınǵan nawqaslar sanı xázirgi kúnde dunya juzi boyınsha 100 mln adamnan artıp ketti. Keselleniwshilik kórsetkishi hár jılı ortasha 10%, xár 10-12-jılda 2 esege kóbeymekte.  Qantlı diabet keselligi Oraylıq Aziyada da keń tarqalǵan bolıp, qantlı diabet penen awırǵan nawqaslardıń 20% i turaqlı  túrde denesine kúnine 2-4-mártebe insulin ukolın salıp júredi.

  Bul kesellik insulinge mútáj  qantlı diabet dep ataladı. Qalǵan nawqaslar bolsa qanda qant muǵdarın páseyttiriwshi tabletkalar qabıl etedi. Insulinge mútáj nawqaslar qantlı diabet keselliginiń  I-tipi, al tabletka ishiwshiler bolsa II- tipi menen awırǵan  nawqaslar dep ataladı. Sonı aytıp ótiw kerek, qandaǵı qant muǵdarın páseytip turıwshı tabletkalar insulinniń ornın basa almaydı, tek ǵana asqazan astı beziniń insulin islep shıǵarıwshı kletkaların stimulyaciya qıladı. Dáslepki kúnleri tabletka iship, sońınan insulin alıw keńes berilgen, sebebi aqıbette diabetik asqınıwları erte rawajlanǵan yamasa tabletkalardı tártipsiz qabıllaǵan nawqaslarǵa  buyırıladı.

 Xalqımız arasında usınday natuwrı tusinshe bar, eger nawqasqa bir mártebe insulin  islense uyrenshik bolıp qaladı degen. Tabletka iship júriwshi nawqaslarda diabettiń uzaq dawam etiwi, asqınıwlardıń payda bolıwı, keskin azıp ketiwi, olardıń insulinge mutájligin kórsetedi, yaǵnıy nawqas insulinge ótiwi shárt bolıp qaladı.

  Qantlı diabettiń I-tipi 40 jasqa shekemgi adamlarda anıqlansa, II-tipi bolsa 40 jastan joqarı  jastaǵı nawqaslarda belgilengen. Nawqaslar I-tip yamasa II-tip qantlı diabet awırıwına qaramay udayı dieta saqlap júriwleri, salamat turmıs tárzine boysınıwları, fizikalıq dene tárbiyası xám miynet shınıǵıwları menen shuǵıllanıwları, jeke gigiena, tazalıqqa boysınıp xámde ózleri ushın qolay tuwrı kásip tańlap alıwları kerek boladı.

Joqarıda aytılǵanday, qantlı diabet keselliginiń rawajlanıwı, kelip shıǵıw sebepleri, klinik kórinisleri hám  keltirip shıǵarǵan asqınıwlarına, tiykarǵı zat almasıwınıń tereń buzılıwı menen keshetuǵın kesellik esaplanadı. Normada qanda qant  muǵdarı 3,3-6,0-mmoll dep belgilenedi.

  Egerde qanda qant muǵdarı erte tańda 6,0 mmoll den asqanlıǵı 2-3 hámde onnanda   artıq tekseriwlerde tastıyıqlansa qantlı diabetke gúman qılınadı hám dispanserlik tekseriw dizimine alınadı.  Nawqaslarda bul kesellikti anıqlaw ushın qan analizi  erte tańda ash qarınǵa xám awqatlanǵannan keyin 1-2 saattan keyin tekseriwge buyırtpa beriledi.  Patologiyalıq jaǵdayda qanda qant muǵdarı  10 mmol,l den  artatuǵın bolsa,  sidikte qant muǵdarı payda bolıwına alıp keledi.

    Qantlı diabet kóbinese qattı oylanıw, ishten qısılıw, kúyiniw, qattı qorqıw,   kóp awqat qabıl etip kem háreket etiw, hádden tısqarı semirip ketiw, jaqın aǵayinler   arasında turmıs qurıw, násilinde qantlı diabet penen awırǵanlardıń bolıwı, mazalı shireliklerdi kóp hám uzaq waqıt kóp muǵdarda  paydalanıw sebebinen kelip shıǵadı.

  Sonıń ushın ortasha semirgen adamlar óz qálewi menen qanda qant muǵdarın teksertip turıwı, qantlı diabet keselliginiń aldın alıwınıń birden-bir jolı.

QR Densawlıqtı saqlaw ministrligi Málimleme xızmeti