Quturishlik -inson hayotinie xavflilik tug’dirishchi g’oyat xavfli virusli yuqumli zoonoz, ya’ni, haywannnan odamga juǵatuǵın xastalik dir. Bu xastalikning asosiy manbasi ushbu xastalikke shox-shabbasilgan hayvonlar bo’lib, unga borlik hayvonlar ham uchtalarırawı mumkin. Xastalikti ko’proq qarashsiz qolgan daydimay iytler, mushuklar, shu jumladan, bo’ri va tulkilar tarqatadi. Xastalikke shox-shabbasilgan hayvonlarding odamni tishlashi, yumdalashi qirg’oqlari uning shilliqidan odamga juǵadı. Shuning jo’rligida jismga, ko’zlar, dimog’, og’iz, taom shilliq qavatlariga xastalikke uchtalarıragan hayvonning shilliqi tegishliki sababdan juǵadı. Bunda shilliq qirg’oqlari juqqan virus nerv tizimsi qirg’oqlari bosh miy tomonga harakat etadi va ko’payib, ularning suvyarasiniwine olib keladi. Viruslar bosh miy hujayralariga yetib kelgancha xastalik belgilari yuzaga chiqmayni, ya’ni, xastalik yashirin o’tadi. Bu davr xastalikning yashirin davri dalinedi. Bu hayvonning tislegen yerine qaray ko’pincha 1-3 oy, orasida 1 haftadan 1 yilga qadar cho’zilishi mumkin. Bemor odamda bu xastalikning dastlabki belgilari sifatida, tana issiqligining ko’tarilishi, holsizlanishi, tanasining qaqsap og’rishi, pitip ketgan yaraning o’rniniing qishhıwı va zalvorlisınıwın aytib o’tsak bo’ladi. Shuning jo’rligida bemor ma’naviy tuskinlikke tushib biytaqatlanadı, uyqusi qoshhadı. Xastalikning eng zalvorli davrinde bemortıń ko’ziga xavfnok narsalar ko’rinib, harakati kucheyedi, dam olishi qiyinlashib, havo yetmaydi. Qo’shtoish mushaklarining tortilishi sababdan bemor yutiga olmaydi, awzınan juda ko’p miqdorda shilliq og’a boshlaydi. Suvdan qo’rqish sharoiti baqlanıp, u suvlar iche olmaydi. Shu jumladan, u hawadan ham qo’rqishi mumkin. Shu tariqa bemortıń yurak va dam olish a’zolari ishdan chiqib, o’lim holatı yuz beradi. Xastalikning oldin olish uchun bemor hayvon tislep olgan yerin aǵıp turishgan suvlar bilan, sońınan sovunli suvlar bilan 15 minut yuvishi zurur. O’ndan so’ng tez orada shifokorga xabarlashib, quturishlikga zid vaktsina soldirıwıngiz zurur. Agar ko’chada egasiz yurgan iyt-mushuklar yursa, tez orada veterinariya xodimlariga xabarroq lazım.
Aygúl Artıqbaeva,
Nukus shaharlik sanitariya -epidemiologiyalik tinchlik va jamiyat salomatligi shu’basining shifokori.
Qoraqalpog’iston xabar agentligi
